قیلوله

تعریف

به زبان ساده، شوره، قطعات مرده پوست سر است که مکرّراً ریزش می کند. بسیاری از افراد در دوره های مختلف زندگی و به ویژه در دوران بلوغ، نوجوانی و اوایل جوانی، به این مشکل مبتلا می شوند. خارش مکرّر سر که اغلب در همراهی با شوره سر دیده می شود؛ منظره نازیبای پوسته های کرم رنگ روی سرشانه ها و اطراف گوش ها و بالش ها و… خاطره ناخوشایند بسیاری از ما از این مشکل است که مراجعات مکرّر و اغلب بی حاصل پزشکی و هزینه سنگین و بی نتیجه، آن را کامل می کنند. گاهی پوست نقاطی مثل اطراف گوش نسبت به این شوره ها حسّاس است و قرمزی و خارش و التهاب این نواحی به تابلوی بیماری افزوده می شود. گاهی هم خود پوست سر دچار التهاب و قرمزی و خارش شدید است که با اندک تحریک یا برس زدن، دچار خونریزی می شود و بیمار را به درد سر مضاعفی مبتلا می کند.

دیدگاه طبّ سنّتی به مساله شوره سر                                     

در طبّ سنّتی، بر خلاف طب جدید، به مساله شوره سر به عنوان مشکلی بیرونی نگاه نمی شود. شاید مهمترین دلیل توانایی روش های طبّ سنّتی در درمان شوره سر هم همین تفاوت دیدگاه باشد. در طبّ سنّتی، شوره سر به مانند بسیاری دیگر از مشکلات پوستی ازجمله کهیر، اگزما، جوش غرور و… حاصل عدم تعادل در کارکرد کبد و عدم توانایی این عضو حیاتی برای تجزیه و تحلیل و دفع موادّ نامطلوب و اضافی بدن از راه های معمول و منطقی است. به این ترتیب، این موادّ دفعی انباشته شده، برای خروج از بدن به سمت راه های غیر معمول سوق داده می شوند. یکی از راه های جایگزین در این موارد، پوست است که بسته به نوع مادّه دفعی، بروز مشکلات مختلفی از جمله همین شوره سر در آن مورد انتظار خواهد بود. بنابراین، شوره سر یک مادّه دفعی بدن است که کبد به هر دلیل نتوانسته است آن را به روش معمول بیرون بریزد و به همین جهت متوسّل به یک راه غیر عادّی – یعنی دفع مادّه از راه پوست سر – شده است. اساس تمام روش های پیشگیرانه و درمانی طبّ قدیم برای درمان شوره سر همین تئوری ساده است.

چنانکه گفتیم هدف گیری اصلی در درمان شوره سر، اصلاح کارکرد کبد است و نه محو سریع شوره ها تا به این ترتیب یک درمان ماندگار برای بیمار فراهم شود؛ بنابراین:

?- حتماً و حتماً و حتماً اگر یبوست دارید آن را درمان کنید. درمان یبوست گاهی به تنهایی برای درمان شوره سر کفایت می کند. در این بین مصرف خاکشیر با توجّه به اثر بسیار خوبی که در فعّال سازی کبد دارد مطلوب است؛ به این ترتیب که روزی ?-? بار و هر بار یک قاشق مربّاخوری خاکشیر را در یک استکان آب جوش به اندازه ?-? قُل به آرامی جوشانده و میل کنید. اگر احیاناً یبوست، شدید بود و با خاکشیر به نتیجه نرسیدید به سراغ روش های دیگر بروید.

?- از مصرف هرگونه موادّ غذایی که باعث اختلال عملکرد کبد می شود پرهیز کنید. در این میان به ویژه بر انواع فست فودها و غذاهای آماده، سرخ کردنی ها و غذاهای چرب، غذاهای تند و پرادویه، آجیل های بوداده، انواع نوشابه ها، شیرینی ها و شکلات های مصنوعی، قند و شکر، سس های کارخانه ای و …. تاکید می کنم. سعی کنید مصرف غذاهای خام و گیاهی را نسبت به غذاهای پخته و حیوانی، افزایش دهید. افزایش سهم مصرف غذاهای گیاهی – به ویژه غذاهای خام گیاهی – تاثیری بسیار عالی در افزایش کارکرد کبد خواهد داشت.

?- با نظر پزشک معالج خود و در صورتی که نیاز به حجامت دارید؛ حتماً آن را انجام دهید. این کار به ویژه در بیمارانی که خارش و التهاب سر شدید دارند توصیه می شود. تقریبا تمام مبتلایان به شوره سر از انجام حجامت سود خواهند برد. بهترین حجامت برای درمان شوره سر، حجامت عام است که بهتر است تا سه دوره به صورت ماهیانه تکرار شود.

?- برای چند ماه از داروهای فعّال کننده کبد استفاده کنید. راحت ترین و عمومی ترین راه برای این کار آن است که عرق کاسنی و شاهتره را به مقدار مساوی مخلوط و روزی ?-? استکان میل کنید. با افزودن خاکشیر به این ترکیب، می توانید اثر آن را افزایش دهید. سایر داروها را با مشورت با پزشک مجرّب فرا بگیرید.                         

با توجه به این که بر اساس منطق طب سنتی، در اکثر موارد، شوره سر نوعی سوءمزاج گرم محسوب می شود، در قاطبه بیماران باید مصرف غذاها و داروهای خنکی یا خنکی بخش افزایش یابد و مصرف غذاها و داروهای گرمی یا گرمی بخش کاهش پیدا کند.

نکته: ترکیب عرق کاسنی و شاهتره، دارویی است که تقریبا به همه افراد با همه مزاج ها می سازد و چشم بسته می توان آن را به همه مبتلایان به شوره سر تجویز کرد.

?- شاید کمتر چیزی به اندازه استرس، کارکرد کبد را تحت تاثیر قرار دهد؛ لذا همزمان با درمان شوره سر به فکر ایجاد آرامش روانی برای خود نیز باشید.

6- انجام حدّاقل ورزش روزانه با بهبود عملکرد کبد و خون رسانی به پوست سر در بهبود شوره نقش موثّری خواهد داشت.

7- سعی کنید حتّی المقدور از صابون های طبیعی و سنّتی برای شستشوی سر استفاده کنید.

8- مصرف جوانه گندم – به صورت تازه یا پودر شده – هم به همه بیماران توصیه می شود.

درمان های موضعی

با انجام اقدامات فوق الذّکر معمولاً شوره سر به طور ریشه ای درمان خواهد شد؛ امّا از آنجا که اغلب بیماران ترجیح می دهند هر چه سریع تر، ظاهر ناخوشایند موها و خارش آن ها را درمان کنند چند راه ساده و در عین حال موثّر برای درمان سریع این مشکلات پیشنهاد می کنیم:

?- یک قاشق مربّاخوری حنا را در نصف استکان روغن زیتون تصفیه نشده حل کرده؛ هفته ای یکی دو بار آن را کاملا روی پوست سر ماساژ دهید و روی آن را با پلاستیک پوشانده بعد از ?-? ساعت دوش بگیرید. با توجّه به مخلوط شدن حنا با روغن می توانید مطمئن باشید که این کار باعث تغییر رنگ موهای شما نخواهد شد.

?- انواع موادّ اسیدی طبیعی می توانند شوره سر را از بین ببرند. ساده ترین راه آن است که برای مدّتی، یک ساعت قبل از استحمام، بن موها را با سرکه (به تنهایی یا با کمی آب) یا آبغوره (و به خصوص لِرت آبغوره یعنی همان مادّه لزجی که در شیشه های آبغوره ته نشین می شود) ماساژ داده روی آن را با پلاستیک بپوشانید.

?-  یک قاشق غذاخوری آرد گندم و یک قاشق غذاخوری سرکه سیب را در نصف استکان روغن زیتون تصفیه نشده حل کرده به همان شیوه فوق عمل کنید.

?- دو قاشق غذاخوری آب پیاز، سفیده یک عدد تخم مرغ و دو سه قاشق غذاخوری روغن زیتون تصفیه نشده را با هم مخلوط نموده شب روی پوست سر مالیده صبح بشویید. این نسخه مشکل و بدبو! برای درمان شوره های مقاوم به درمان توصیه می شود و معمولاً در عرض چند شب، مشکل را حل می کند.

?- اگر خارش و التهاب پوست سر زیاد است می توانید برای مدّتی از شستشوی سر با سدر بهره بگیرید. برای این کار هفته ای دو سبار، در حمام، کمی سدر را با آب داغ مخلط کرده روی پوست سر خود ماساژ داده بعد از 10 دقیقه بشوئید.

 6- یک راه ساده و درعین حال موثر آن است که نیم سیر گل خطمی را با ? لیوان آب به آرامی حدود نیم ساعت بجوشانید و سپس صاف کنید. مایع باقیمانده را با شامپوی خود مخلوط کنید. (مهم نیست که از چه شامپویی استفاده می کنید.) هر بار که حمام می روید شامپو را کاملاً تکان دهید تا با این آب مخلوط شود و سپس شامپو کنید. این کار علاوه بر نرم کردن موها اثر خوبی در کاهش شوره ها و خارش و التهاب آنها دارد. توجّه داشته باشید که عصاره گل خطمی حتما باید با شامپو مخلوط شود و در غیر این صورت خیلی سریع فاسد خواهد شد.

سایر راهکارها

اقداماتی که در ادامه می آیند می توانند به عنوان راهکارهای کمکی مدّ نظر قرار گیرند:

* به اندازه کافی بخوابید.

* اگر پوست سر خارش زیادی داشت، هرگز آنرا با ناخن نخارانید چرا که این کار ممکن است باعث ایجاد عفونت گردد؛ برای این کار از نوک انگشتان خود برای این کار استفاده کنید.

* روزهایی که هوا خیلی سرد است، باد شدید می وزد و یا آفتابی شدید است؛ اگر می خواهید برای مدت زمان طولانی در فضای آزاد باقی بمانید، کلاه نرم و راحتی به سر بگذارید.

* مصرف رنگ مو و محصولات حالت دهنده مو به خصوص آنهایی که حاوی الکل هستند را به حدّاقل برسانید

نویسنده: دکتر وحید علیان نژادی، دانشجوی دوره P.h.D طبّ سنّتی در دانشکده طبّ سنّتی و مفرادت پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی