قیلوله

اگر از خودتون شاکی هستین که گاهی یا کمی بیشتر از گاهی، کارهای مهم را پشت گوش می‏اندازید و یا دست دست می‏کنید و کار امروز را به فردا می‏سپارید، بدونید که تنها نیستین و همه افراد به درجاتی به این گرفتاری، مبتلا هستند.

افرادی که دچار این مشکل هستند، مسامحه کار، طفره رو، امروز فردا کن یا پشت گوش انداز نامیده می‏شوند.

تنبلی از آن مشکلاتی است که همة ما با آن دست به گریبان هستیم و عده‌ای از ما می‌توانیم بر آن غلبه کنیم. برای همه ما پیش آمده که کارهایمان را از امروز به فردا می‌اندازیم. دلایل زیادی هم می‌توانیم برای این تصمیم بیاوریم؛ از سردرد گرفته تا مشغله‌های روزانه؛ اما این دلایل فقط به یک نقطه ختم می‌شوند؛ تنبلی!

ضرورت استفاده بهینه از وقت

بر اساس فرهنگ دینی، ما حق نداریم حتی لحظه‌ای از اوقات عمر خود را به بطالت بگذرانیم. ما در برابر لحظه لحظه عمر خود باید پاسخگو باشیم. در روایات آمده است که ما درباره چگونگی گذران عمرمان و چگونگی سپری کردن جوانی مان، باید پاسخگو باشیم. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌ می‌فرماید:

«در قیامت هیچ کس قدم از قدم برنمی‌دارد؛ مگر این که باید به چهار پرسش پاسخ دهد؛ از جوانی اش که در چه راهی صرفش کرده، از عمرش که در چه چیزی سپری‌اش نموده، از مالش که از کجا جمع و در چه راهی مصرف کرده است و از محبت ما اهل بیت علیهم‏السلام».

به همین دلیل است که ائمه علیهم‏السلام نسبت به استفاده از فرصت‌ها، سفارش‌های فراوانی کرده‌اند و همواره هشدار داده‌اند که مواظب فرصت‌ها و زمان‌هایی که در اختیارتان است، باشید و این موضوع را یکی از شاخصه‌های دین‌داری و ایمان دانسته شده‏اند. امام علی علیه‌السلام، یکی از ویژگی‌های مؤمن را چنین بر می‌شمارد: [مؤمن] از همة اوقات خود استفاده می‌برد و هیچ زمانی را به بطالت نمی‌گذراند.

خصوصیات افراد تنبل

این افراد از تأخیری که در کارشان داده‌اند، ناراحت و پشیمان هستند. تنبلی این افراد، با احساس ناخوشایندی همراه است و همچنین احساس پوچی و بی‌ارزشی می‌کنند. در بیشتر گزارش‌ها به این نکته اشاره شده که افراد یاد شده از نداشتن اعتماد به نفس، شکایت دارند. وجود نشانه‌های افسردگی، خستگی، سردردهای شدید، بی‌خوابی، فشارخون و زخم معده در فرد تنبل، گواه آن است که او می‌خواهد خود را از رنج تنبلی نجات دهد.

افراد تنبل در کارشان احساس مسئولیت نمی‌کنند و به تدریج دوستانشان را از دست می‌دهند. احساس مسئولیت نکردن، باعث می‌شود که افراد تنبل به نصایح دوستان، استادان و کسانی که می‌خواهند در این باره به آنان کمک کنند، گوش ندهند و در نتیجه، آنها را از دست می‌دهند.

به طور کلی، به تأخیر انداختن کارها از سه ناراحتی زیر سرچشمه می‏گیرد:

الف. احساس خودکم‌بینی

به طور نسبی هر کس در مواقعی احساس خودکم‌بینی می‌کند؛ یعنی شخصیت خود را در جایگاهی پایین‌تر از آن چه هست، می‌بیند و از این نظر، دچار ناراحتی می‌شود یا اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهد و احساس بی‌ارزشی می‌کند. گاهی شما به دلایل مختلف، موفق نمی‏شوید که کارتان را به موقع انجام دهید و در نتیجه، احساس شرمندگی می‏کنید. گاهی به خودتان می‏گویید: من آدم بدی هستم؛ چون کارم را به موقع انجام نداده ام. بنابراین، کسی که در ارزش وجود خود شک می‏کند، طبیعی است که آمادگی انجام کار خوب را ندارد.

ب. پایین بودن سطح تحمل (سرخوردگی)

یکی از علل سرخوردگی یا پایین بودن سطح تحمل، به خود رسیدن و افراط است. اگر شما به ایده‌آل می‌اندیشید، یعنی می‌خواهید هر کاری را به بهترین شکل انجام دهید؛ ولی نمی‌توانید و طبعاً ناراضی می‌شوید. نارضایتی، عاملی است که شما را از فعالیت بعدی بازمی‌دارد و دیگر حاضر نخواهید بود آن کار را ادامه دهید و این وضع در شما ابتدا به صورت بهانه‌جویی و سرانجام عادت، ظهور خواهد کرد. شما باید بدانید که مقصود از کار، انجام آن به نحو احسن نیست؛ زیرا هر کار خوب و ظاهراً بی‌ایراد نیز خالی از نقص نخواهد بود؛ پس سختگیر نباشید و به خود اعتماد داشته باشید.

ج. خشم

بسیاری از تنبلی‌ها نتیجه خشم و پرتوقعی است؛ مثلا دانشجویی از ترس مشروط شدن، انجام تحقیق درسی خود را عقب می‌اندازد و از آن نظر که نمی‌تواند آن را به طور کامل انجام دهد، بهانه‌تراشی می‌کند و تقصیر را به گردن هم اتاقی خود می‌اندازد یا استادش را مقصر می‌داند که تحقیق مشکلی را برای او تعیین کرده است. از کار کردن نهراسید و تنها به خوب ارائه کردن آن توجه نداشته باشید؛ چون همیشه قضاوت درباره کار انجام نشده، پوچ و بی‌حاصل است. از دست خود عصبانی باشید و خود را مقصر بدانید و همه تقصیرها را به گردن دیگران نیندازید.

راه‌های جلوگیری از تنبلی

به خود پاداش بدهید

بزرگ‌ترین نیروی انگیزه بخش در جهان، شور و هیجان و رضایت از کاری است که انجام می‌دهید. اگر احساس کنید که پاداش تلاش خود را می‌گیرید، انگیزه‌ای برای کار بیشتر به دست می‌آورید؛ اما اگر کاری که می‌کنید، هرگز به قدر کافی خوب نباشد، زندگی، فعالیتی کسل‌کننده و بی نشاط می‌شود. اشخاص موفق و مقید، اغلب به دلیل کاری که می‌کنند، به خود امتیاز می‌دهند و احساس هیجان دارند.

مثبت فکر کنید

وقتی به کار انجام نشده‏تان فکر می‌کنید، ناراحت می‌شوید و ترجیح می‌دهید کار دیگری بکنید. علتش این است که به خود پیام‌های منفی می‌دهید و بر اثر آن، خود را گناهکار و شکست خورده می‌بینید. شما می‌توانید راه مقابله با این افکار منفی را بیاموزید؛ تا تحت تأثیر آنها قرار نگیرید. این افکار را یادداشت کنید.

علت طفره‌روی شما از کار، این است که درباره آن به طور غیرمنطقی و غیرواقع‌بینانه فکر می‌کنید. وقتی از کاری پرهیز می‌کنید، همیشه درباره چیزی خود را فریب می‌دهید.

شجاع باشید

یک عمل شجاعانه، می‌تواند همه ترس‌های شما را از میان ببرد. دیگر به خود نگویید که عملکردتان باید خوب باشد و به خاطر داشته باشید که نفس عمل کردن، بسیار مهم‌تر است.

قدرشناسی از فرصت‏ها

اگر افراد، گذر زمان و فرصت های پیش آمده را درک نکنند و به ارزش بی بدیل وقت توجه نکنند، به راحتی آن را از دست می‏دهند؛ به طور مثال، کسب علم و دانش و بالا رفتن از نردبان ترقی، همیشه برای انسان میسر نمی شود. پس اگر شخصی فرصت آن را پیدا کند؛ ولی به اهمیت و ارزش واقعی آن آگاه نباشد، ممکن است آن را با تنبلی و بی‏حالی، از دست بدهد و زمانی حسرت آن را بخورد که هیچ سودی نداشته باشد. فهم و درک ارزش وقت و فرصت های به دست آمده، افراد را از تنبلی و اهمال کاری، باز می‏دارد.

تلاش در ایجاد انگیزه

بسیاری از موارد تنبلی و اهمال کاری، به خاطر نداشتن انگیزه کافی است و همین مسئله باعث بی حالی و تنبلی شخص در انجام کارها و وظایفش می‏شود. اگر انگیزه کافی در ما وجود نداشته باشد، در انجام وظایف واجب نیز سستی می‏کنیم. بنابراین، بر ما لازم است با توجه به نتایج و ثمراتی که ازانجام کارهایمان به دست می‏آوریم، در خودمان انگیزه ایجاد کنیم.

تعیین وقت معین برای هر کار

افراد باید برای هر کاری قبل از انجام آن، وقت معینی در نظر بگیرند؛ تا در آن وقت و فاصله زمانی، کار انجام شود. اگر وقت هر کاری از قبل مشخص نشود، ممکن است انسان در انجام آن امروز و فردا کند؛ مثلاً یک کشاورز اگر نداند زمان کاشت، و برداشت محصول محدود است، یا به آن بی توجه باشد، هرگز نمی تواند محصول خوبی به دست آورد.

اولویت بندی کارها

اشخاص برای خودشان وظایف گوناگونی را در نظر می‏گیرند. هر کس باید بتواند کارهای با اهمیت تر را با اولویت اول، انجام دهد. این تقسیم ‏بندی، شما را مقید خواهد کرد تا به کاری که فوریت بیشتری دارد، بیندیشید و در این مورد اگر به طور جدی در انجام آن تسریع نکنید، اهمال کاری شما در سایر امور نیز تأثیر خواهد گذاشت.

اقدام به کار در حد توان

گاهی انسان به کاری مبادرت می‏کند که از حد توان و طاقت او فراتر است. در این جا شخص با انتخاب غلط، زمینه اهمال کاری خود را فراهم ساخته است. بنابراین، هر کس ابتدا باید توان خویش را در انجام کارها برآورد کند و بعد کاری مناسب با توانش بپذیرد.

تغییر محیط

گاهی تنبلی و اهمال کاری، به خاطر شرایط محیطی خاصی است که فرد در آن قرار گرفته است. تغییر و تحول در این شرایط، می‏تواند تنبلی و بی حالی را از افراد دور کند.

منبع: پایگاه اینترنتی خانواده اسلامی