قیلوله

زن: چرا برای ما مُبل تهیه نمی کنی؟
مرد: باید زندگی ساده داشت. این چیزها دنیایی است و موجب دور شدن از خداست!!
زن: شما که پول داری مشکلی از این بابت نداری؛ پس چرا تهیه نمی کنی؟!
مرد: باید ساده زندگی کرد و این ها تَجمُل است و مورد رضایت خدا نیست!!

نظر شما نسبت به گفتگوی فوق چیست؟ آیا "شوهر" درست می گوید؟ و یا تقاضای "زن" نادرست است؟
شاید بعضی بر اثر عدم آگاهی از سبک زندگی اسلامی، رفتار درست و مطابق دین با همسر خود را ندارند. لذا شاید لازم باشد درباره حدود رسیدگی و انفاق به خانواده گفتگو نماییم.
قبل از آن که به حدود انفاق به خانواده بپردازیم، خوب است ابتدا به این نکته بپردازیم که استفاده از نعمت هایی که خدا برای انسان خلق نموده است مذمت نشده است. به عبارت دیگر عدم استفاده از نعمت های خدا، "زهد" و "پارسایی" نیست، بلکه خدا سفارش موکد از استفاده آن ها نموده است. به این آیه دقت نمایید:
"بگو: چه کسى زینت هاى الهى را که براى بندگان خود آفریده و روزی هاى پاکیزه را حرام کرده است؟! بگو: اینها در زندگى دنیا، براى کسانى است که ایمان آورده‏اند و در قیامت، خالص (براى مومنان) خواهد بود. این گونه آیات (خود) را براى کسانى که آگاهند، شرح مى‏دهیم." (اعراف، 32)

در آیه فوق، چند نکته است:

اولاً: خدا "حرام" کردن "زینت های دنیا" بر خود را مذمت فرموده است.

ثانیاً: قید "طیّب" یعنی "حلال" و "پاک" بودن کسب را دارد.

در آیه 172 بقره خدا تشویق به بهره گیری از نعم الهی و البته شاکر بودن می کند:
"اى کسانى که ایمان آورده‏اید! از نعمت هاى پاکیزه‏اى که به شما روزى داده ‏ایم، بخورید و شکر خدا را بجا آورید، اگر او را پرستش مى ‏کنید."

برای درک بیشتر از اقتصاد خانواده در اسلام، به نکات ذیل توجه نمایید  تا انشاءالله سبک زندگی خود را بر آن قرار دهید:

الف ـ بهره گیری از دنیا
اولین نکته ای که باید توجه شود این است که خدا انسان را به تلاش برای کسب مال تشویق نموده است و برای آن حدی قایل نیست؛ اما پرسش این است که چرا این اموال را کسب می کنی؟ و یا به عبارت دیگر اسلام بر چگونگی کسب و مصرف آن نظر دارد و توجه می دهد. در آیه 77 سوره قصص به این نکته اشاره نموده است:
"و در آنچه خدا به تو داده، سراى آخرت را بطلب و بهره‏ات را از دنیا فراموش مکن و همان‏گونه که خدا به تو نیکى کرده نیکى کن و هرگز در زمین در جستجوى فساد مباش، که خدا مفسدان را دوست ندارد!" 
و همچنین ضمن مذمت از تحریم کردن نعم الهی بر خود، می خواهد که انسان از آن ها درست و صحیح استفاده نماید:
"اى کسانى که ایمان آورده‏اید! چیزهاى پاکیزه را که خداوند براى شما حلال کرده است، حرام نکنید! و از حدّ، تجاوز ننمایید! زیرا خداوند متجاوزان را دوست نمى‏دارد." (المائدة / 87)
هرگاه "مرد" در تهیه نفقه خانواده اش به زحمت بیافتد، اسلام برای این رنج و زحمت، اجری بیش از "مجاهد در راه خدا" قائل است.

ب  ـ درحد وسع
البته هر مردی درحد وسع خود مکلف به تهیه و فراهم کردن نفقه و آسایش خانواده است:
"آنان که امکانات وسیعى دارند، باید از امکانات وسیع خود انفاق کنند و آنها که تنگدستند از آنچه که خدا به آن ها داده انفاق نمایند. خداوند هیچ کس را جز به مقدار توانایى که به او داده تکلیف نمى‏کند. خداوند بزودى بعد از سختی ها آسانى قرار مى‏دهد." (طلاق / 7)  

ج ـ دوری از اسراف
نکته دیگر آن که نباید اسراف کرد بلکه بین دو حد فاصل شأنیت و دوری از هم چشمی، برای خانواده خود مصرف کند. "مرد" باید شأنیت شرعی همسرش را ملاحظه کند و "زن" از هر گونه تقلید بیجا و چشم و هم چشمی، خود و خانواده خود را حفظ کند. قرآن در این مورد در سوره قصص می فرماید:
"و کسانى که هرگاه انفاق کنند، نه اسراف مى‏نمایند و نه سخت‏گیرى بلکه در میان این دو، حدّ اعتدالى دارند." (الفرقان / 67)

د ـ  حلال باشد
نکته بسیار مهم حساسی که در امر اقتصاد خانواده مهم و اساسی است،  "حلال بودن" کسب است که خدا در آیه 267 سوره بقره، قید "طیبات" را بیان می فرماید.

ه ـ تلاش و کوشش برای گسترش بر خانواده
هرگاه "مرد" در تهیه نفقه خانواده اش به زحمت بیافتد، اسلام برای این رنج و زحمت اجری بیش از "مجاهد در راه خدا" قایل است:
امام رضا ( ع) فرمودند: "هر کسی که در راه طلب روزی از فضل خدا برای خانواده اش زحمت می کشد، اجر و پاداش او بیش از مجاهدین در راه خدا است." (کافی / ج‏ 9 / ص 566)
و همانطور نیز عدم توجه به توسعه و رفاه برای خانواده به شدت مذمت شده است. امام صادق (ع) می فرمایند: "برای گناهکاری مرد همین بس که در تامین مخارج افراد تحت تکفل خود کوتاهی کند." (وسائل الشیعة / ج ‏17 / ص 66)

وظایف زن در اقتصاد خانواده
"زن" نیز در برابر "شوهرش" دو وظیفه دارد که باید در مصرف و همچنین توقعات خود از "شوهر" خود دقت فرماید: نخستین نکته آن که "زن" باید از اموال مرد به خوبی حفظ و نگهداری نماید و از ضایع شدن جلوگیری کند. این چنین زنی در فرهنگ قرآن جزء زنان "صالح" محسوب می شود:
"زنان صالح، زنانى هستند که متواضعند و در غیاب (همسر خود) اسرار و حقوق او را در مقابل حقوقى که خدا براى آنان قرار داده، حفظ مى‏کنند. (النساء / 34)
و دومین نکته آن که "زن" همواره باید وضعیت مالی "شوهرش" را مد نظر داشته باشد. مبادا او را تحت فشار قرار دهد و از او چیزی بیش از وسعش بخواهد که  اگر چنین کند مورد غضب الهی است و از رحمت او بدور است.
در خاتمه "مرد" و "زن" هر دو باید سعی کنند ضمن استفاده بهینه و درست از نعمت های الهی، همواره رضایت خدا را مد نظر داشته باشند.

غلامعباس خراسانی
بخش خانواده ایرانی تبیان